پایان نامه گذری و نظری بر سقاخانه
جزئیات کامل :
عنوان کامل : پایان نامه گذری و نظری بر سقاخانه
تعداد صفحات : 168
دسته : معماری
توضیحات :
چکیده :
این تحقیق گذری است بر یکی از موضوعاتی که
چندین سالی است پیرامون آن خیلی صبحتی وجود ندارد و یا اگر باشد بسیار
محدود است . هنوز هم این مکان تاریخی – مذهبی که ریشه در نگرش های دینی ما
دارد و کم کم با یک سری باورها و عقاید عجین شده ، در نظر بسیاری از اهمیت
خود ساقط نشده و فقط گرد و غبار زمانه بر روی آن نشسته است .
در این تحقیق سعی کرده‌ام با کنکاشی در تاریخ مطالبی پیرامون علل پیدایش
سقاخانه، معماری ظاهری آن ، عناصر ونشانه‌های نمادین در آن ، که هر یک
برای مردم معنا و مفهومی دارد را بگنجانم و از دیگر سو به پیوند سقاخانه و
هنر پرداخته و نمونه هایی از این آثار ارائه گردیده است ،که در طول این
پروژه می‌توانید ملاحظه فرمایید و با این آرزو که موثر واقع شود و چه بسا
روزگاری ، سقاخانه نذر شما را نیز برآورده سازد.
مقدمه
نخست باید معنی دین و هنر مشخص شود و سپس ربط حقیقی دین و هنر مورد تحقیق
قرار گیرد تا در نهایت بتوان برای پرسش مذکور پاسخی مستدل یافت .
«دین به معنای کل عبارت است از مجموعه فرامین ، قواعد و دستورات و احکام
الهی که برای خیر و سعادت و کمال انسان توسط پیامبران به بشر ابلاغ شده است
. عنایت دین خیر و کمال مطلق است و کمال مطلق زیبایی حقیقی و جمال مطلق
است . دریافت حقیقت مطلق ، شهودی است و عشق ذاتی ابنای بشر به حقیقت مطلق
(حقیقة الحقایق) منشا شهود است و شهود میسر نشود الا به مسیر روح درعالم
قدس و استغراق در دریای وحدت و آشنا شدن ذوق به توحید . »
حقیقت دین ، معرفت الهی است . موضوع و هدف دین ،وجود مطلق (خداوند) است
وشریعت ( دین ) راه و رسم الهی شدن را به انسان می‌آموزد تا صفات الهی در
وجود انسان تجلی یابد و به مقام خلیفه الهی رسد .
الذی احسن کل شی خلفة و خدا کسی است که هر چه را آفرید ، نیکو آفرید (آفریده او در نهایت حسن و زیبایی است ) .
در جهان چو حسن یوسف کس ندید حسن آن دارد که یوسف آفرید
حضرت امام ( ره ) در کتاب شریف دعای سحر می‌فرمایند :« بهاء به معنای
زیبایی است و زیبایی عبارت است از وجود ، پس هر چه خیر و زیبایی و سناهست
همه از برکات وجود است و سایه آن است تا آن جا که گفته‌اند مساله اینکه
وجود عبارت از خیر و زیبایی است همه از بدیهیات است پس وجود، همه‌اش زیبایی
و جمال و نور و روشنی است و هر قدر وجود قوی‌تر باشد زیبایی‌اش عامتر و
زیباتر خواهد بود .»
وجود تجلی واجب الوجود است . این تجلی و ظهور ، جلوه ی کمال مطلق و جمال
مطلق و مساوی زیبایی است . اگر زیبایی ذات هنر باشد غایت هنر به امر خارج
از ذات دلالت ندارد . پس غایت هنر همان حقیقت ذاتی آن و حقیقت ذاتی هنر ،
زیبایی حقیقی است . از این باب ،موضوع و هدف ، دین و هنر امری واحد است .
در هنر زیبایی حقیقی وجود مطلق و به عبارتی جمال مطلق است و از حیث تفاوتی
میان موضوع دین و هنر نیست .
« فلوطین معتقد است :« جسم زیبا از طریق بهره‌یابی از نیروی صورت بخشی که
از صور خدائی می‌آید ، وجود پیدا می‌کند . عقل و هر چه از عقل فیضان
مییابد زیبایی اصیل روح است نه زیبایی ناشی از امور بیگانه و بدین جهت است
که می‌گویند روحی که نیک و زیبا شود همانند خدا میگردد زیرا خدا منشا بخش
بهتر و زیباتر هستی و به عبارت بهتر منشا خودهستی یعنی زیبایی است . روح ،
موجودی خدائی و خود جزئی از زیبایی است و به هر چه نزدیک شود و دست یابد ،
آن را تا آن حد که قابلیت بهره‌وری از زیبائی دارد ، زیبا می‌سازد ، اگر
بینی که زیبا نیستی همان کن که پیکر تراشان با پیکر می‌کنند ، هر چه زیادی
است بتراش و دور بینداز ، این جا را صاف کن ، آنجا را جلا بده ، کج را
راست کن و سایه را روشن ساز و از کار خسته شو تا روشنایی خدائی فضیلت ،
درخشیدن آغاز کند و خویشتن داری را برا و رنگ مقدسش بینی ،روح اگر خود
زیبا نباشد زیبایی را نمی‌تواند دید از این رو کسی را که می‌خواهد نیکی و
زیبایی را ببیند نخست خود را باید همانند خدا کند و نیک و زیبا شود .»
اگر ذات هنر دینی است ، صورت هنر هم تجلی همان ذات است و صورت از ذات خود
نمی‌تواند تخلف کند . این صورت ، صورت محسوس است و در هنرهای تجسمی که با
عینیت سروکار دارد صورت جسمانیه نامیده می شود .
« میکل آنژ» می‌گوید :« هنر خوب برای نزدیکی به پروردگار است و در واقع
جلوه‌ای از مظاهر زیبایی اوست .... نقاشی خوب ذره‌ای از کمال حق و نشانه‌ای
از آوای موسیقی جان بخش آنست .... پس کفایت نیست استادی چیره باشی . باید
روحت صفا داشته باشد و سلامت فکرت از روح القدس نشأت گیرد .
«چکشم سنگ‌های سخت را صورت می‌دهد دستم آن را بر می‌گیرد هم فرمان می‌دهد
یا آن را زیرو رو می‌سازد . بنابراین نیروی دیگری است که سنگ سخت را نرم
می‌کند و چکش خداوند است که زیبایی می‌آفریند . من وبسیاری مثل من ،
وظایفشان را چون فرمانی که از طرف پروردگار به آنان داده شده ، انجام می
دهند من با وجود ضغف و پیری ، به سبب عشق به پروردگارم که همه امیدم بسته
به اوست به هیچ وجهی از وظایفم دست برنخواهم داشت . »
مقدمه 1
فصل اول : نماد و نگرشی نمادین
1-1 نماد و نگرش نمادین به هستی 6
1-2 نماد و نقش آن در زندگی 10
فصل دوم : سقاخانه
2-1وجود افتراق فضاهای سنتی و مدرن 13
2-1-1 شناختی از دو واژه «نوگرایی» و «سنت گرایی» 13
2-1-2 گرایش به فضاهای شهری سنتی 14
2-1-3 مقایسه فضاهای سنتی و مدرن 16
2-2 فرهنگ واژگانی سقاخانه 18
2-3 علل پیدایش سقاخانه 24
2-4 دو عنصر اساسی در سقاخانه 31
2-4-1 آب 32
2-4-1-1 آب عنصر مقدس و مشترک در ادیان پهنه ی ایران زمین 34
2-4-1-2 آب در دیگر آیین های باستانی 36
2-4-1-3 آب در ادیان و آیین ها 37
2-4-1-3-1 آب در دیانت یهود 37
2-4-1-3-2 آب در مسیحیت 38
2-4-1-3-3 آب در آیین مندائی و صابئین 38
2-4-1-3-4 آب در اسلام 39
الف : بازتاب آب در اسلام 39
ب: آب در عرفان اسلامی – ایرانی 40
ج: آب ، واقعه کربلا و آب تربت 42
د: آب و مذهب دو روی یک سکه‌اند در سقا خانه 45
2-4- 2 آتش 50
2-4-2-1 آتش و نور در ایران باستان 50
2-4-2-1-1 اهمیت آتش و نور درجهان بینی آفرینش ایران باستان 53
2-4-2-1-2 آتش و نور واسطوره های آن در فرهنگ آریایی 53
2-4-2-2 کارکرد رمزهای آتش و نور در اسلام 54
2-4-2-3 کارکرد رمزهای آتش و نور در ایران 55
2-4-2-4 نور و هنر 56
2-5 معماری سقا خانه 57
2-6 عناصر نمادین سقا خانه 60
2-6-1 آینه 61
2-6-2 شمع ( چراغ نفتی ، لوستر ) 63
2-6-2-1 شعله شمع 64
2-6-2-2 سوگند به نور و روشنایی و فروغ و شمع افروزی 66
2-6-2-3 شمع گردانی در مراسم مقدس 67
2-6-2-4 شمع در سقا خانه : آتش و آب 67
2-6-3 قفل 68
2-6-4 آدمکهای فلزی 70
2-6-5 پنجه 72
2-6-6 چشم 74
2-6-7 ظرف سقا خانه‌ای 75
2-6-8 ستاره 76
2-7 تزئینات دیگر سقاخانه 76
2-7 -1 کتیبه نویسی 76
2-7-2 سنگاب 80
2-8 رنگ در سقاخانه 81
2-8-1 پیشینه ای از رنگ 81
2-8-2 خواص رنگ سبز 82
2-8-2-1 مسرت بخشی و شاد آور بودن 83
2-8-2-2 تقویت تحمل پذیری و صبر 83
2-8-3 رنگ سبز در سقاخانه 84
2-9 معرفی تعدادی از سقاخانه‌های معروف
2-9-1 سقاخانه عزیز الله 90
2-9-2 سقاخانه سردر مجلسی 92
2-9-3 سقاخانه طوقچی 93
2-9-4 سقاخانه آقا میرزا اسدالله روضاتی 95
2-9-5 سقاخانه در دشت 97
2-9-6 سقاخانه حاج آقا شجاع 99
2-9-7 سقاخانه پنج شنبه دین 101
2-9-8 سقاخانه قدیمی رو به روی سردر مسجد جورجیو 103
2-9-9 سقاخانه‌های درب امام 105
2-9-9-1 سقاخانه دالان درب امام 105
2-9-9-2 سقاخانه صحن شمالی درب امام 106
2-9-9-3 سقاخانه مجاور درب امام 107
2-9-10 سقا خانه مسجد حکیم 108
2-9-11 سقا خانه هارونیه 109
2-9-12 سقاخانه درب کوشک 110
2-9-13 سقاخانه بیدآباد 110
2-9-14 سقاخانه حاج محمد جعفر 111
2-9- 15 سقاخانه قصر در دشت 112
2-9-16 سقاخانه گرگ یراق 113
2-9-17 سقاخانه گذرهارونیه 114
2-9-18 سقاخانه حاج علی 115
2-9- 19 سقاخانه آقانور 116
2-9-20 سقاخانه ترکها 117
2-9- 21 سقاخانه مسجد سید 118
2-9-22 سقا خانه تاج الدین 119
2-9-23 سقاخانه مسجد لبنان 120
2-9- 24 سقاخانه مسجد ذکر الله 121
فصل سوم : مکتب سقا خانه
3-1 مکتب سقا خانه و پیدایش آن 122
3-2 هنرمندان مکتب سقا خانه 127
3-2-1 منصور قندریز 127
3-2-2 حسین زنده رودی 129
3-2-3 پرویز تناولی 131
3-2-4 فرامرز پیل آرام 133
3-2-5 ژازه طباطبایی 134
3-2-6 جعفر روحبخش 135
3-2-7 مسعود عربشاهی 135
3-2-8 ناصر اویسی 137
3-2-9 صادق تبریزی 138
3-3 تطبیق برخی آثار هنرمندان سقاخانه با ادعیه و طلسمات 139
3-4 نمونه‌ای دیگر از آثار هنرمندان معاصر با نگاه سقاخانه‌ای 145
نتیجه گیری 152
گزارش کار عملی 154
منابع 165
جهت دانلود محصول اینجا کلیک نمایید
قتل و عوامل موثر بر قتل در حقوق ایران
جزئیات کامل :
عنوان کامل : پایان نامه قتل و عوامل موثر بر قتل در حقوق ایران
تعداد صفحات : 80
دسته : حقوق و علوم سیاسی
توضیحات :
چکیده :
پژوهش حاضر با هدف بررسی و قتل و عوامل موثر بر قتل صورت گرفته است . که
قبل از شروع به موضوع قتل به تعریفی از جرم پرداخته ایم به خاطر اینکه قتل
در جوامع بشری به عنوان جرم محسوب می شود و بعد از این موضوع در جهت بررسی
پژوهش حاضر به صورت نه فصل مشخص درمورد قتل و مجازات های قتل انجام گرفته
و نتیجه به دست آمده از تحلیل نه فصل تحقیق مورد بحث و بررسی قرار
می‌گیرد .
مقدمه
قتل بزرگترین تعرض به تمامیت جسمانی اشخاص است که خود دارای انواعی است و
بر اساس عنصر روانی شدت و خفت آن مشخص میگردد. قتل در قانون مجازات اسلامی
به مواردی همچون قتل، عمد (بند الف م 206) قتل در حکم عمد (بند ب و ج م
206) قتل خطا شبیه عمد (بند ب م 295) قتل خطای محض (بند الف م 295) قتل در
حکم شبه عمد (تبصره 2 ماده 295) قتل در حکم خطای محض (تبصره 1 م 295) قتل
غیرعمد (م 616-م 714) قتل در اثنای منازعه (م 615 ق م ا) تقسیم میگردد که
در حقوق جزای فرانسه به قتل عمد ضرب و جرح منتهی به فوت ، و قتل غیرعمد
تقسیم میگردد. در میان موارد فوق‌الذکر قتل عمد شدیدترین آنهاست که در حقوق
جزای ایران به مصادیقی همچون قتل عمدی محض ، قتل در حکم عمد و قتل در
اثنای منازعه و در فرانسه به قتل عمدی ساده و قتل عمدی مشدده تقسیم
میگردد. که در بر گیرنده مواردی از قبیل: مسمومیت منجر به مرگ ، قتل سبق
تصمیم قتل مستخدمین دولت ، قتل در اثر احراق عمدی، قتل توام با جنایت یا
جنحه دیگر و قتل اولیا است . مواد از قتل عمدی محض (قتل با سونیت مسلم) آن
است که جانی با قصد سلب حیات از مجنی علیه (ازهاق روح) بوسیله فعل غالبا یا
نادرا کشنده سبب قتل مجنی علیه گردد. برای تحقق قتل عمدی محض سونیت خاص و
عام تواما الزامی است . قتل در حکمم عمد نوع اول (ارتکاب قتل با فعل قتاله
مطلق) زمانی ارتکاب مییابد که جانبی بدون قصد با ارتکاب فعل نوعا کشنده
مطلق مباشر تا با تسبیباسبب قتل دیگری گردد. و هرگاه جانی بدون قصد قتل با
ارتکاب فعل قتاله نسبی سبب قتل دیگری گردد قتل در حکم نوع دوم (ارتکاب قتل
با فعل قتاله نسبی) تحقق یافته است . مصداق دیگر قتل عمدی محض در حقوق
ایران قتل در اثنای منازعه است که میتواند ماهیتا مشمول یکی از موارد
فوق‌الذکر گردد ولی بعلت ارتکاب در شرایط خاص مجازات آن تشدید میگردد.
مجازات قتل عمدی در حقوق جزای ایران قصاص نفس است . اما در حقوق جزای
فرانسه مجازات قتل عمدی ساده (هیجانی) سی سال حبس جنایی و مجازات قتل عمدی
مشدده حبس جنابی دائمی است .
بیان مسئله
در قانون مجازات اسلامی و به طور کلی در هیچ یک از مقررات کیفری گذشته،
تعریفی از شروع به جرم به عمل نیامده و مقنن تنها به تشریح مسئله شروع به
جرم بسنده کرده است. در همین راستا، از شروع به قتل عمدی نیز تعریفی دقیق و
مشخص در قوانین مدونه صورت نگرفته و لذا ارائه تعریفی مناسب از شروع به
قتل عمدی، تا اندازه ای دشوار به نظر می رسد، مع ذالک تعریفی را که می توان
با توجه به ماده (613) ق.م.ا، از شروع به قتل به عمل آورد را در ذیل بیان
می داریم:
«شروع به قتل عمد زمانی تحقق می یابد که فردی به قصد سلب حیات از دیگری
مبادرت به انجام عملیاتی داخل در عنصر مادی قتل عمد نماید، ولی قصد مرتکب
به عللی خارج از اراده، معلق و بی اثر مانده و عملیات اجرایی به نتیجه مورد
نظر مرتکب ختم نگردد.»
مانند موردی که فردی با قصد ارتکاب قتل، مبادرت به ریختن سم در فنجان قهوه
دیگری نماید، ولی به واسطه انجام عملیات سریع درمانی، اثر سم رفع شده و از
مجنی علیه سلب حیات صورت نگیرد.
فرضیه های تحقیق
1- قتل به عنوان یک جرم بشری
2- انواع قتل در قانون مجازات عمومی سال 1304 باب سوم قانون مجازات
عمومی سابق ایران مرتکب اختصاص به بیان جرایم جنایت نسبت به افرادبوده است
اهمیت موضوع
شروع به جرم به عنوان مفهومی جدید، در یکی یا دو قرن اخیر شکل گرفته و به
عنوان نهادی جدید و مستقل در حقوق کیفری امروز مطرح گردیده است. در گذشته
آنچه که از اهمیت برخوردار بود، صرف ارتکاب جرم بود؛ به عبارتی، جرم یا
ارتکاب می یافت و یا ارتکاب پیدا نمی کرد و در صورت اخیر، مجازاتی هم بر
کسی که نتوانسته بود فعل مجرمانه خویش را به اتمام برساند، بار نمی گردید؛
اما، بتدریج مفهوم نظم عمومی به عنوان ملاک تعیین جرایم و مجازاتها مورد
توجه جوامع مختلف قرار گرفت؛ به گونه ای که امروزه هر عملی که بتواند مراتب
اخلال در نظم عمومی جامعه را فراهم نماید، از لحاظ اصول و قواعد حاکم بر
حقوق کیفری قابلیت جرم انگاری، تعقیب و مجازات را دارد که شروع به جرم نیز
به عنوان مفهومی جدید یکی از این موارد است.
از نظر قانونی در کشور ایران، شروع به جرم در قانون سال 1304 و قانون
مجازات عمومی سال 1352، مورد توجه مقنن قرار گرفته بود و به عبارتی، شروع
به جرم در جنایات، خود به عنوان جرمی مستقل، قابلیت تعقیب و مجازات داشت و
در امور جنحه نیز وفق ماده (23) این قانون، منوط به تصریح در قانون گردیده
بود، که این معنا تا سال 1362؛ یعنی، تا زمان تصویب قانون راجع به مجازات
اسلامی به قوت خود باقی بود، اما پس از آن با تصویب ماده (15) قانون راجع
به مجازات اسلامی، عنوان مستقل شروع به جرم مخدوش گردید و مقنن آن را به
عنوان جرمی مستقل واجد تعقیب و مجازات ندانست و تنها در صورتی امکان تعقیب و
مجازات فردی که شروع به ارتکاب جرمی کرده بود وجود داشت که عملیات و
اقداماتی را که وی در راستای ارتکاب جرم مورد نظر خویش انجام می داد، واجد
عنوان مستقل مجرمانه باشد. در سال 1370 نیز که قانون مجازات اسلامی به
تصویب رسید، مقنن مجدداً از همین رویه پیروی نمود؛ لذا در حال حاضر از نظر
قانونی، اصل بر عدم جرم بودن شروع به جرم محسوب است مگر در مواردی که مقنن
خلاف آن را تصریح نموده باشد، همچون موارد شروع به کلاهبرداری و یا اینکه
همان اندازه از عملیات اجرایی، خود واجد عنوان مستقل مجرمانه باشد که در
صورت اخیر، تعقیب و مجازات مرتکب به اعتبار ارتکاب شروع به جرمی که ناتمام
مانده نخواهد بود، بلکه به اعتبار ارتکاب جرم تامی خواهد بود که مرتکب در
راستای وصول به نتیجه جرم مورد نظر خویش انجام داده است.
با توجه به مراتب مذکور، شروع به قتل عمدی نیز علی رغم اهمیت موضوع به لحاظ
اخلال در نظم عمومی، از نظر قانونی غیر قابل تعقیب و مجازات می نمود؛ چرا
که، به عنوان مثال در مواردی که فردی به قصد سلب حیات از مجنی علیه مبادرت
به پرتاب کردن وی در آب می نمود و یا اینکه با ریختن سم در غذای او قصد
ازهاق نفس از وی را داشت؛ ولی از مجنی علیه به عللی خارج از اراده مرتکب
سلب حیات نمی گردید، از نظر قانونی غیر قابل تعقیب و مجازات بود؛ چرا که
صرف در آب انداختن کسی یا سم دادن به غیر، از نظر قانونی جرم تلقی نمی
گردید تا مرتکب آن قابل تعقیب و مجازات باشد. نهایتاً در سال 1375، مقنن با
تصویب ماده (613) ق.م.ا، شروع به قتل عمد را به عنوان جرمی مستقل مورد
توجه قرار داد و آن را واجد عنوان مستقل مجرمانه دانست که ما در این مقوله،
به بررسی ماده مذکور و مسئله مجازات مندرج در این ماده با توجه به مصادیق
قابل فرض آن می پردازیم.
فهرست مطالب
چکیده
مقدمه 1
تعریف جرم 2
فصل اول :
کلیات تحقیق 3
اشتباه در قتل 6.
فصل دوم :
مجازات شروع به قتل عمدی 15
مجازات شروع به قتل عمدی توأم با ضرب و جرح مجنی علیه 18
فصل سوم :
قتل در حکم شبه عمد در قانون مجازات اسلامی 22
هدف , مبنا و عناصر قتل در حکم شبه عمد 22
مقایسه قتل در حکم شبه عمده با سایر انواع قتل 28
فصل چهارم :
قتل از روی ترحم (اتانازی(31
فصل پنجم :
قتل غیر عمدی 33
فصل ششم :
قتل در فراش 38
فصل هفتم :
مجازات قتل در نتیجه تیر اندازی 43
فصل هشتم :
تبیین جایگاه جرم قتل عمدی در حقوق و فقه 49
فصل نهم :
قتل فرزند توسط مادر 57
قتل فرزند توسط مادر در حقوِ خارجی 58
قتل فرزند توسط مادر در حقوِق ایران 60
قتل فرزند توسط مادر در فقه شیعه 63
ادله قصاص مادر برای قتل فرزند 64
قتل فرزند توسط مادر از دیدگاه فقهای اهل سنت 65
نتیجه گیری 67
پاورقی و منابع 71
جهت دانلود محصول اینجا کلیک نمایید
اطعمه و اشربه معمول و مرسوم مردم در عصر عباسیان
جزئیات کامل :
عنوان کامل : اطعمه و اشربه معمول و مرسوم مردم در عصر عباسیان از ابتدا تا سال 656 ه.ق.
تعداد صفحات : 245
دسته : تاریخ
توضیحات :
مقدمه
تاریخ بزرگترین معلم و درس‌آموز انسان است و مطالعه و بررسی آن از ضرورتهای زندگی هر انسانی است که اندیشه و تفکر از عناصر زندگانی او به شمار می‌رود. در قرن دوم هجری تحول شگرفی در تاریخ سیاسی اسلام پدید آمد. خلافت عباسی در سال 132(ه.ق) با کمک ایرانیان اعلام موجودیت کرد و صفحات تازه‌ای در تاریخ ملتهای مسلمان گشوده شد.
تمدن عصر عباسی، به تنهایی یک جهان است. بنابراین سخن گفتن از آن، سخن از تمدنِ جهانی در طولانی‌ترین دوره‌ای است که تاریخ قرون میانه می‌شناسد. این دوره، پنج قرن و اندی به درازا کشید و بر همه جهان قدیم سایه انداخت و بیشترین بخشِ شناخته شده زمین را با همه گونه‌های جغرافیایی، سیاسی و ثروت اقتصادی آن در برگرفت.
عباسیان به دلیل غنای فرهنگی و نقش مؤثر ایرانیان در تأسیس خلافت عباسی، به طور چشمگیری از فرهنگ و آداب و رسوم درباری ایرانیان بخصوص در بخش اطعمه و اشربه سود بردند.
نیاز انسان به غذا یکی از نیازمندیهای اساسی است زیرا به وسیله آن سدّجوع کرده و به حیات خود ادامه می‌دهد و اهمیت آن به حدی است که بر دیگر نیازهای انسان مقدم است. برای رشد و ساخته شدن اجزاء بدن و فعالیتهای حیاتی، خوردن غذا به حد ضرورت لازم است. این اهمیت، موجب تلاش و توجه بیشتر بشر برای دستیابی و روی آوردن به تنوع غذایی و کسب تجربه بیشتر در انتخاب غذاهای بهتر و لذیذتر شد تا ضمن پاسخگویی به نیازهای بدنی، ذائقه او را نیز ارضاء کند.
غذا در عصر جاهلی و صدر اسلام عموماً ساده بود و غالباً شیر و لبنیات، خرما و حبوبات و اندکی گوشت بود که خانواده‌های ثروتمند و با مکنت می‌خوردند. اینها عموماً غذاهای ساده‌ای بود. اما همینکه اعراب با بیگانگان بخصوص با ایرانیان آشنا شدند، از نظر تنوع غذایی تغییرات فراوانی در آنها به وجود آمد.
اوج پیشرفت در فراگیری غذاها مربوط به زمان هارون‌الرشید می‌باشد. خلفا و حکمرانان نخستین کسانی بودند که غذاهای جدید تناول کردند. در دوره امویان برخی از این غذاها شناخته شد اما در عصر عباسی این تحول و تنوع گسترده‌تر شد و رفاه عمومی و شرایط مناسب موجب شد که توده مردم در این باره با بزرگان و ثروتمندان همراهی کنند به طوری که باعث تدوین تألیفات چندی در فن آشپزی شد. ابن ندیم بیش از ده عنوان کتاب آشپزی در الفهرست ثبت کرده؛ از جمله کتب الطبیخ (بغدادی)، فضائل السکباج (جحظه 326 ه/941م، شاعر و خواننده قرن چهارم)، الطبیخ (ابراهیم بن عباس موصلی)، الطبیخ (مرضی رازی)، الطبیخ (ابن ماسویه)، همین عنوان از احمد بن طبیب سرخسی و دیگران.
در این دوره ادیان مختلف بخصوص مسیحیان در زمینه استفاده از مشروبات بر روی مسلمانان اثر گذاشتند. آنان به طور مداوم با مسلمین در ارتباط بودند و مسلمان برخی از جشنهای آنها را دیده و یا حتی در آن شرکت می‌کردند. آنان در جشنهای خود مخصوصاً در جشن عید پاک، از شراب استفاده می‌نمودند و مست بودند.
در این پژوهش سعی شده به مسائل اطعمه و اشربه در دوره عباسیان پراخته و به سؤالاتی در این زمینه پاسخ داده شود از جمله این سؤالات: دیدگاه اسلام درباره خوردنیها و آشامیدنیهای حرام و حلال چیست؟ در دوره عباسیان در سرزمین اسلامی چه محصولاتی وجود داشته و در مواقع کمبود محصولات، مردم چگونه مشکلات خود را حل می‌کردند؟ مواد اصلی غذاها از کجا و به چه صورتی تأمین می‌شد؟ خلفا و حکمرانان چه نقشی در تنوع اطعمه و اشربه داشته‌اند و در میهمانیها و اعیاد اغلب از چه چیزهایی استفاده می‌نمودند؟ انواع غذاهای مورد استفاده مردم عادی، تنگدستان، ثروتمندان، خلفا و وزراء چه بوده و هزینه‌هایی که در این رابطه مصرف می‌شده چه میزان بوده است؟ غذاها چگونه آماده و توزیع می‌شد؟ اصول و آداب سفره چه بود؟ و...
تحقیق حاضر که با استفاده از منابع و مآخذ (فارسی و عربی) و مراکز بسیار غنی و گسترده (کتابخانه‌های تهران و آستان قدس رضوی...) انجام شده پاسخگوی بسیاری از این پرسشها و سؤالات مشابه دیگر می‌باشد.
هدف از پژوهش
هدف از پژوهش «آشنایی با انواع خوردنیها و آشامیدنیهای معمول و مرسوم دوران عباسی که مورد توجه مردم عادی و خواص و درباریان بوده است و چگونگی طبخ غذاها و مراکزی که مواد اولیه اغذیه را تولید و به فروش می‌رساندند» بوده است.
با توجه به ضرورت آشنایی با این بخشِ فرهنگی، اجتماعی زندگی مردم در عصر عباسیان، که بسیار کم به آن توجه شده، لازم بود که پژوهشی با این موضوع انجام شود تا مسائلی که در این رابطه به صورت پراکنده در کتب مختلف از جمله زندگینامه‌ها، کتب تمدنی و سفرنامه‌ها نوشته شده است، به صورت منسجم در مجموعه‌ای با این عنوان آورده شود. برای رسیدن به این هدف لازم است با استفاده از منابع و مآخذو پژوهشهای پراکنده پیشین که در این رابطه انجام شده، سبک و انواع اطعمه و اشربه حرام و حلال، محصولات و تجارت و بازرگانی آن دوره، توجه جامعه اسلامی و خلافت و مشاغل و حِرَفی مربوط به آن، جمع‌آوری و اطلاعاتی کسب گردد و امید است که تحقیق حاضر که حاصل تلاش فراوان و استفاده از منابع (فارسی و عربی) و مراکز غنی در این زمینه می‌باشد هم عامل آشنایی دیگران با این بخش فرهنگی،اقتصادی و اجتماعی و هم باعث ایجاد انگیزه‌ای برای سایر علاقمندان به ویژه جوانان باشد تا به پژوهشهای مانند این بپردازند.
پیشینه تحقیق
بی‌تردید تمدن اسلامی در عصر عباسیان (132-656ه.ق) پرشکوه‌ترین دوره‌های خود را تجربه کرده و درخشانترین دستاوردهای علمی و تمدنی را تقدیم بشریت نموده است. تمدن عصر عباسی، به تنهایی یک جهان است. این تمدن، جهانی از رفتارهای تکامل‌بخش و متقابل سرزمین، انسان، زمان و حوادث است که همدیگر را تکمیل می‌کنند.
در رابطه با تمدن عباسیان کتب مختلفی نوشته شده البته علاوه بر این کتب، در زندگینامه‌ها، سفرنامه‌ها و کتابهای تاریخی نیز اشارات مختصر، پراکنده و کوتاهی درباره اطعمه و اشربه شده اما در رابطه با این موضوع متون و مجموعه‌ای منسجم و یکپارچه و مستقل مشاهده نشده است و این امر انگیزه‌ای برای انجام پژوهش و تحقیق در این زمینه شد.
روش تحقیق
روش تحقیق براساس کتابخانه و منابع بوده است و برای دسترسی به این کتب از کتابخانه‌هایی که نسخ خطی و قدیمی در آن نگهداری می‌شود، استفاده شده است.
برای تدوین این رساله با مشکلاتی روبرو بودم از جمله: عربی بودن منابع، عدم وجود منابعی به عنوان نمونه کار، عدم وجود کتابخانه‌ای که همه منابع مورد نظر در آنجا حفظ و نگهداری شود بخصوص در شهر تهران البته کتابخانه آستان قدس بسیار غنی بود ولی به دلیل بُعد مسافت و مشکل اقامت، استفاده از مکرر از آن میسر نبود.
از این رو با تماس‌های مداوم و مراجعاتی که با اساتید محترم راهنما و مشاور، آقایان دکتر حیدرنیا و دکتر نصیریان داشتم و استفاده از کتابخانه‌های مختلف شهر تهران و چندین بار حضور در کتابخانه آستان قدس رضوی (که واقعاً کتابخانه‌ای غنی بود)، راهنمایی‌های بی‌دریغ ایشان، چراغ راهم شد و این مشکل تا حدودی برطرف گردید.
فهرست مطالب :
فصل اول: کلیات
معرفی منابع 2
فصل دوم: آراءاسلام در باب تغذیه 10
1- فلسفه غذا خوردن و آراءمعصومین علیهم السلام در این رابطه 12
زیان های ظاهری و باطنی پُرخوری 14
فایده‌های ظاهری و باطنی کم خوری 19
2- آداب سفره و غذا خوردن وآراء معصومین علیهم السلام در این رابطه 20
الف) آداب غذا خوردن 21
ب) آداب سفره 24
3- آداب آشامیدن 25
- آب 25
- شیر 26
- عسل 27
- سرکه 27
آداب آشامیدنی‌ها از نظر معصومین علیهم السلام 28
4- غذاها و آشامیدنی های حرام 29
از محرماتی که در اینجا مورد بحث قرار می‌گیرد 31
الف- خمر32
خمرازدیدگاه آیات و روایات 33
انواع خمر و حکم آنها 37
ب- خون 38
ج- گوشتهای حلال و حرام 38
خوردن محرمات در وقت اضطرار 40
فصل سوم: اوضاع اجتماعی، اقتصادی و مذهبی عصر عباسیان
1- پیشینه بازرگانی و تجارت در بین اعراب قبل از اسلام و در صدر اسلام 43
2- محصولات 46
3- بغداد و بازارهای آن در عصر عباسیان 55
شکل بازارها 66
نقش زنان در بازارها 67
4- تأثیر ادیان بر تجارت اسلام 68
5- جشن ها 80
جشنهای دینی اسلامی 80
جشن های محلی 84
فصل چهارم: آداب و رسوم معیشت در عصر عباسی
1- اطعمه و اشربه خلفا و وزراء دولت عباسی 93
آداب المائده،آداب سفره 108
2-شرابخانه ها 117
شربت خانه(خزانةالشراب) 120
شرابکده ها 123
3- مجالس شراب 126
استعمال حشیش 135
تریاک 136
فصل پنجم: تغذیه در عصر عباسی
ادویه و خوشبوکننده ها 138
اجزای خوشبوکننده 140
ظروف و وسایل آشپزخانه 141
غذای اعراب 154
خوراکهای گوشتی 156
ماهی و خوراکهای آن 163
خوراکهای گیاهی 165
خوراک تنگدستان 170
خوراکهای مشترک توانگران و تنگدستان 174
از غذاهایی که با استفاده از خرما درست می شد 175
روغن وپیه 176
نان 177
برنج 182
مشاغل مربوط به اغذیه 184
بهای خوراکی 185
قیمتها در زمانهای عادی 187
بهای اجناس در آشوبهاوکمیابی 188
کارکنان آشپزخانه 193
هزینه آشپزخانه سلطنتی 194
نوشیدنیها در این دوره 198
نوشیدنیهای حلال و حرام 199
شیر و محصولات آن 202
آب 204
شیرینیها و حلویات 205
مواد شیرین‌کننده 208
نقل 210
ترشی‌ها و چاشنی‌ها 211
میوه 212
زمان‌بندی غذاها 216
پرهیز و علوم غذایی 217
نگاهداری و حفاظت 220
سوخت 223
نتیجه‌گیری 225
فهرست منابع 227
چکیده انگلیسی
جهت دانلود محصول اینجا کلیک نمایید